ترس از حشرات یکی از فوبیاهای رایج است که بسیاری از افراد با آن مواجه‌اند. این ترس می‌تواند به سلامت روانی شما آسیب بزند و باعث بروز اضطراب، پریشانی، سرشکستگی و از دست دادن روابط اجتماعی شود. در این مقاله، به بررسی علل این فوبیا، راه‌های مقابله با ترس و نحوه پیشگیری از مواجه شدن با این موجودات موذی می‌پردازیم.

علل ترس از حشرات

ترس از حشرات یکی از فوبیاهای شایع است که به صورت مرسوم در افرادی که در مناطقی با تنوع حشرات بالا زندگی می‌کنند رخ می‌دهد. این ترس می‌تواند باعث ایجاد اضطراب، ترس، پریشانی و بروز وسواس در برخی از افراد شود. علل این فوبیا ممکن است به سبب تجربیات ناخوشایند در گذشته، بیماری‌هایی که به علت حشرات منتشر می‌شوند، انتقال فوبیا از پدر و مادر و یا از دیدن نمونه‌های آزمایشی در تلویزیون و فیلم‌ها برای شما شکل گیرد. هم‌چنین، بعضی از افراد به دلیل استرس و اضطراب زیاد، به سمت این فوبیا کشیده می‌شوند. این امر می‌تواند باعث ایجاد افزایش در سطح هورمون استرس در بدن شما شود و در نتیجه، بهبودی در وضعیت اضطراب شما را به همراه نداشته باشد. در کل، ترس از حشره‌ها معمولاً با بیماری‌های روانی همراه است که با همکاری یک متخصص روانشناسی می‌تواند مقابله شود.

راه‌های مقابله با این ترس

 آشنایی با حشرات

برای مقابله با ترس از حشرات، می‌توانید با مطالعه کتاب‌ها و مقالات مرتبط، آشنایی با تنوع حشرات را افزایش دهید و به جای ترس، با دیده شگفتی به این موجودات بنگرید.

تکنیک‌های تنفسی

تکنیک‌های تنفسی می‌توانند به شما کمک کنند تا در هنگام مواجهه با حشرات، آرامش خود را حفظ کنید. به عنوان مثال، روش تنفس عمیق می‌تواند به شما کمک کند تا استرس خود را کاهش دهید.

درمان شناختی-رفتاری

درمان شناختی-رفتاری یکی از روش‌های موثر برای مقابله با ترس از حشرات است. در این روش، با استفاده از تکنیک‌های شناختی و رفتاری، به شما یاد داده می‌شود که چگونه با ترس از حشرات مقابله کنید و به جای آن، رفتارهای سازنده و آرامش‌بخشی را به کار ببرید.

نکات پیشگیری از مواجهه با حشرات

ترس از حشرات می‌تواند به سلامتی روانی شما آسیب بزند و باعث ایجاد اضطراب و پریشانی شود. بنابراین، پیشگیری از ورود این موجودات موذی به محیط زندگی می‌تواند کمک کند تا با این فوبیا مقابله کنید. برخی از نکات پیشگیری عبارتند از:

پاکیزگی

حشرات به دنبال محیط‌های کثیف و غیر پاکیزه‌اند. بنابراین، با پاک نگه داشتن محیط زندگی و استفاده از مواد شیمیایی ضد حشرات، می‌توانید از ورود حشرات به محل زندگی خود جلوگیری کنید.

استفاده از درهای و پنجره‌های با شبکه

استفاده از درب‌ها و پنجره‌های با شبکه، می‌تواند به شما کمک کند تا از ورود حشرات  به محیط زندگی خود جلوگیری کنید.

پوشیدن ماسک و لباس مناسب

در صورتی که مجبورید با حشرات زندگی کنید، می‌توانید با استفاده از ماسک و لباس مناسب از خود را محافظت کنید.

استفاده از دستگاه‌های ضد حشره

با استفاده از دستگاه‌های ضد حشرات، می‌توانید از رشد و تناسل حشرات جلوگیری کنید و ریشه‌ آن‌ها را از خانه‌تان بِکَنید!

آگاهی از خطرات

برای پیشگیری از تماس با حشرات خطرناک، می‌توانید با مطالعه مرتبط، آگاهی خود را افزایش دهید و به جای ترس، با رعایت اصول ایمنی از خود محافظت کنید.

مراجعه به متخصص

در صورتی که ترس از حشرات در شما به حدی شدید است که زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بهتر است با مراجعه به متخصص روانشناسی، به راهکارهایی برای مقابله با این فوبیا دست یابید.

جمع‌بندی

در نهایت، ترس از حشرات می‌تواند به سلامت روانی شما آسیب بزند و باعث ایجاد اضطراب و پریشانی شود. با مطالعه، مشاوره با پزشکان و استفاده از راه‌های مختلف مقابله با این ترس، می‌توانید خود را از این فوبیا آزاد کنید و به زندگی آرام و مطمئنی دست یابید. از طرفی پیش‌گیری از ورود حشرات به محیط زندگی می‌تواند به شما کمک کند تا با ترس از حشرات مقابله کنید. در صورتی که با مشکلی در این زمینه مواجه هستید، بهتر است با متخصصان مرتبط مشورت کنید.

به‌ طور‌ کلی ‌تمامی‌ جانوران ‌به‌ دو ‌دسته‌ مهره‌داران‌ و ‌بی‌مهرگان‌ ‌طبقه‌بندی ‌می‌شوند‌. حشرات ‌در ‌گونه ‌بی‌مهرگان‌ قرار‌دارند. ملخ ها ‌از ‌جمله‌ قدیمی‌ترین‌ حشرات ‌‌هستند ‌که ‌در ‌راسته ‌راست‌بالان ‌طبقه‌بندی‌ می‌شوند؛ ‌‌حتی ‌در ‌مورد ‌چگونگی‌ و ‌نحوه‌ آفرینش‌ آن ‌در ‌کتاب‌ نهج‌البلاغه ‌سخن ‌به ‌میان ‌آمده ‌است. خطبه ‌‌۱۸۵‌ نهج‌البلاغه، توجه انسان‌ها را ‌به‌ شگفتی‌های‌ موجود‌ در این‌ حشره ‌جلب می‌کند‌: و ‌اگر ‌بخواهی ‌درباره ‌ملخ ‌سخن‌ بگویی‌ بگو ‌که ‌خداوند ‌برای‌ او دو ‌چشم ‌سرخ‌رنگ ‌و ‌دو ‌حدقه ‌همچون‌ دو ‌قرص‌ ماه ‌آفریده ‌و ‌گوش ‌پنهان‌ و‌ دهان ‌مرتب ‌و ‌متناسب‌ به‌ او بخشیده ‌است‌.

چگونگی ساختار بدن ملخ‌ها

ملخ‌ها ‌حشراتی ‌با ‌شش‌ پا ‌هستند ‌که ‌همچون ‌سایر ‌حشرات‌ چشمان ‌مرکب‌، بدنی ‌بند‌بند ‌و ‌یک ‌جفت ‌شاخک ‌دارند. ملخ ها به ‌دلیل ‌پاهای‌ قدرتمندی‌ که ‌دارند ‌می‌توانند ‌بپرند و اغلب‌ حشراتی ‌که ‌بال‌دار ‌هستند ‌در ‌مواقع ‌خطر و‌ تهدیدی ‌که ‌متوجه ‌آن‌ها ‌شده ‌است‌ پرواز ‌می‌کنند؛ اما‌ ملخ‌ها ‌به ‌دلیل‌ پاهای ‌قوی‌‌ای که ‌دارند ‌اغلب‌ جهش‌ می‌کنند، ‌به ‌گونه‌ای‌ که ‌این ‌حشره ‌قادر است‌ ‌بیش‌ از ‌یک‌ متر ‌نیز ‌بپرد. لازم ‌به ‌ذکر‌ است‌ که ‌ملخ‌ها ‌به ‌طور ‌معمول‌ بین ‌ ۳ الی۶ ماه ‌عمر ‌می‌کنند.

انواع‌ ملخ‌ها

ملخ ها انواع ‌گوناگونی ‌دارند و‌ به ‌طور ‌کلی ‌می‌توان ‌ملخ‌ها ‌را ‌به ‌دو‌ دسته ‌تقسیم‌بندی‌کرد: ۱: ملخ‌های‌ شاخ‌کوتاه ‌و‌ ملخ‌های ‌شاخ‌بلند ۲: جیرجیرک‌ها ‌و ‌کتیدیدها

ملخ‌های‌ شاخ‌کوتاه ‌خود ‌به ‌سه‌ دسته ‌ملخ‌های ‌سیخ‌گلو، ملخ‌های‌ بال‌نواری ‌و‌ ملخ‌های ‌پا‌دندانه‌دار ‌تقسیم می‌شوند ‌که ‌هر ‌یک‌ دارای ‌ویژگی‌های‌ مخصوص‌ به خود ‌هستند، به ‌گونه‌ای ‌که ‌شناسایی ‌آن‌ها ‌کار ‌نسبتا ‌آسانی‌ است. ملخ‌های ‌شاخ‌کوتاه ‌بیش‌ترین ‌میزان ‌خسارت‌ را در ‌محصولات‌ زراعی‌ موجب ‌می‌شوند؛ در ‌نتیجه ‌این ‌دسته ‌از ‌ملخ‌ها ‌بیش‌تر ‌از سایر گونه‌های‌ ملخ‌ها ‌شناخته شده‌اند. انواع‌ ملخ‌های ‌موجود ‌در ‌کشور ‌عزیز‌مان‌ ایران ‌گوناگونی ‌بسیار زیادی ‌دارند، ‌اما ‌اغلب‌ آن‌ها ‌از ‌کشور‌هایی ‌چون ‌عربستان‌، هند‌ و‌ پاکستان‌ وارد ‌ایران‌ می‌شوند.

تولید مثل حشرات ملخ چگونه است؟

تولید مثل ملخ‌ها بسیار زیاد است. زمانی که فصل تابستان رو به اتمام است، فصل تولید مثل این حشرات شروع می‌شود. ملخ‌ها تخم‌گذارند و این تخم‌ها چند ماه پس از جفت‌گیری به ملخ تبدیل شده و وارد این خانواده پر جمعیت می‌شوند. ملخ ماده یک زمین نرم پیدا می‌کند و تخم‌ها را آن‌ جا قرار می‌دهد. تخم‌ها با ماده‌ای چسبنده پوشیده شده‌اند تا در زمستان از یخ‌زدگی آن‌ها جلوگیری شود. در فصل بهار ملخ‌های نابالغ از تخم بیرون می‌آیند. تفاوت آن‌ها با ملخ بالغ، عدم داشتن بال است.

محل زندگی ملخ‌ها

اغلب ‌ملخ‌ها ‌در ‌سراسر ‌دنیا‌ در ‌مزارع‌، علف‌زار و چراگاه‌هایی ‌که ‌در ‌کنار ‌جاده‌هایند، ‌زندگی ‌می‌کنند؛ زیرا ‌ملخ‌ها ‌از ‌محصولات‌ کشاورزی‌ و‌ گیاهان‌ برگ‌دار ‌تغذیه ‌می‌کنند.

آفات‌ ملخ‌ها

آفات ‌ملخ‌ها ‌زمانی ‌اتفاق ‌می‌افتد ‌که ‌این حشرات به ‌صورت‌ دسته‌جمعی‌ و‌ گروهی‌ به ‌مزارع ‌زراعتی ‌حمله ‌کرده ‌و ‌از ‌تمامی ‌محصولات‌ گیاهی ‌موجود ‌در ‌مزرعه ‌تغذیه ‌کنند‌. زمانی که ‌ملخ‌ها ‌به ‌صورت‌ تک‌ و‌ انفرادی ‌در ‌مزارع ‌زندگی ‌کنند‌ هیچ ‌آسیبی‌ به‌ آن جا ‌نمی‌رسانند.

ملخ‌ها ‌چه ‌فوایدی‌ برای‌ طبیعت‌ دارند‌؟

همان‌طور‌ که ‌ملخ‌ها ‌آفتی ‌برای‌ طبیعت‌ و‌ مزارع ‌زارعتی‌ هستند، ‌از ‌طرفی‌ می‌توانند ‌فوایدی ‌برای ‌طبیعت‌ به ‌همراه ‌داشته ‌باشند. به ‌طور‌کلی‌ ملخ‌ها ‌بیش‌تر ‌برای‌ انسان‌ها مضر ‌هستند‌ تا ‌مفید. هنگامی‌ که ‌ملخ‌ها ‌به ‌مزرعه‌ آمده ‌باشند، ‌دیگر ‌حشرات ‌آفت‌زا ‌به ‌دلیل‌ وجود ‌ملخ‌ها ‌به آن‌ مزرعه ‌نمی‌آیند. می‌توان ‌با ‌سم‌پاشی‌ و دور‌کردن‌ ملخ‌ها ‌دیگر ‌شاهد ‌هیچ‌ حشره ‌آفت‌زایی ‌در ‌مزرعه‌ ‌خود‌ نباشید.

جمع‌بندی

ملخ ها موجوداتی عجیبند که سیر فرگشتی خاص خود را پشت سر گذاشته‌اند. از نظر انسان‌ها ملخ‌ها آفتی بیش نیستند اما نباید فراموش کرد، ما بیش از هر موجود دیگری آفت کره زمین بوده‌ایم! در این مقاله به ارائه توضیحاتی درباره چیستی این جانداران بندپا پرداختیم. امیدوارم که این مقاله برای‌تان مفید بوده باشد.

به‌طور‌کلی جانوران‌ به‌ دو‌ دسته‌ مهره‌داران‌‌ و‌ بی‌مهرگان‌ تقسیم‌بندی‌ می‌شوند. عنکبوت ها بزرگ‌ترین‌ بخش‌ از بند‌پایان‌ را‌ تشکیل‌ می‌دهند‌. آن‌ها در‌ سراسر‌ جهان‌ زندگی‌ می‌کنند و تاکنون ۴۵۰۰۰ گونه عنکبوت شناسایی شده است. عنکبوت‌ها‌ را می‌توان تقریبا در تمام شرایط آب‌و‌هوایی مشاهده کرد.

عنکبوت ها چگونه جانورانی‌اند؟

برخی‌ها‌ به اشتباه عنکبوت‌ها را در راسته‌ی حشرات می‌دانند اما تفاوت اصلی این دو در این است که عنکبوت ها دارای هشت پا (چهار جفت پا) و حشرات دارای شش پا (سه جفت پا) هستند. تفاوت بارز دیگر آن‌ها این است که عنکبوت‌ها دارای آنتن یا بال نیستند اما همه حشرات آنتن و بال دارند. برخلاف حشرات، عنکبوت‌ها پوست‌اندازی ندارند. پوست‌اندازی در هنگام تبدیل لارو به حشره بالغ رخ می‌دهد. عنکبوتیان به شکل بالغ رشد می‌کنند. برخی از انواع عنکبوت‌ها می‌توانند روزی 30 کیلومتر راه بروند و به ندرت می‌توان نقطه‌ای از کره زمین را پیدا کرد که عنکبوت‌ها در آن حضور نداشته باشند.
این گونه از بندپایان عموماً در زمان بلوغ دارای هشت پا هستند و یک جفت زائده در قسمت جلویی بدن عنکبوت‌ها قرار دارد که در واقع اندام حسی آن‌ها محسوب می‌شود. بدن این جانور از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که شامل سفالوتوراکس و شکم است؛ همچنین دارای یک اسکلت خارجی است که مسئولیت حفاظت از اندام‌های داخلی آن‌ها را بر عهده دارد. عنکبوت ها معمولا تخم‌هایی با زرده می‌گذارند که به جانداران غیر بالغی تبدیل می‌شوند که شبیه به جاندار بالغ است. اکثر عنکبوتیان قرمز والدین فقط از ماده‌ها مراقبت می‌کنند.

چرا عنکبوت‌ها نیش می‌زنند

عنکبوت‌ها فقط برای دفاع از خود، انسان را نیش می‌زنند. تعداد کمی از نیش عنکبوت‌ها اثرات بدتری نسبت به نیش پشه یا نیش زنبور دارند و برای مردم خطرناک هستند. اگر عنکبوت به ویژه عنکبوت‌های خطرناک و سمی فردی را نیش بزنند، مضرات زیادی برای آن شخص به وجود می‌‌آید که از این مضرات می‌‌توان به حالت تهوع، لرزش بدن، استفراغ، مشکلات تنفسی و حتی مرگ اشاره کرد.

انواع عنکبوت

 عنکبوت‌ها همانند سایر جانوران دارای انواع و گونه‌های متعددی هستند. عنکبوت‌ها به دو دسته عنکبوت‌های معمولی و شناخته شده‌ و عنکبوت‌های خارق‌العاده تقسیم بندی می‌شوند. نوع معمولی و شناخته شده به عنکبوت‌های‌‌ گلیم باف ، عنکبوت تار توده‌‌ای، عنکبوت گرگی، رتیل‌ها و در نهایت عنکبوت‌های جهنده دسته بندی می‌شوند.‌ از طرفی عنکبوت‌های خارق‌العاده که برای کمتر کسی شناخته شده‌اند نیز گونه‌های متفاوتی دارند که از لحاظ ظاهری از گونه‌های دیگر قابل شناسایی هستند. از جمله این عنکبوت‌ها میت‌وان به عنکبوت Celaenia، عنکبوت ant spider و… اشاره کرد.

محل زندگی عنکبوت ها

عنکبوت‌ها در سرتاسر جهان در همه قاره‌ها به ‌جز قطب جنوب یافت می‌شوند و تقریباً در هر زیستگاه خشکی مستقر شده‌اند . منطقه‌ای در غرب یونان وجود دارد که کاملا تحت تصرف عنکبوت‌ها می‌باشد و به بزرگترین منطقه حکمرانی عنکبوت‌ها شناخته شده است . بسیاری از عنکبوت‌ها در محیط‌های شهری و خانه‌ها نیز یافت می‌شوند.

عنکبوت ها چه می‌خورند؟

عنکبوت‌ها‌ گوشتخوار‌ هستند‌ و غذای اصلی عنکبوت‌ها را حشرات تشکیل می‌دهند؛ به همین دلیل آن‌ها با نام حشره‌کش‌های طبیعی نیز شناخته شده‌اند و می‌توانند به طور سالیانه بین ۴۰۰ الی ۸۰۰ میلیون تن گوشت مصرف کنند. تمامی گونه‌های عنکبوت‌ها گوشتخوار هستند اما پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که از میان تمامی گونه‌ها تنها یک گونه گیاهخوار است و گونه Bagheera kiplingi نوعی از عنکبوت است که فقط از گیاهان تغذیه می‌کند. البته تغذیه عنکبوت‌ها بستگی به گونه و همچنین محل زندگی آن‌ها دارد.  لازم به ذکر است که برخی از عنکبوت‌های ماده بعد از جفت گیری، جفتشان را می‌خورند و از آن‌ها تغذیه می‌کنند.  

جمع‌بندی

عنکبوت ها در‌ حفظ‌ تعادل‌‌ طبیعت نقش بسیار مهمی دارند؛ چرا که شکار اصلی و طعمه آن‌ها عموماً حشرات‌اند. با شناخت هر موجود زنده در کره زمین و فوایدی که برای  محیط‌زیست دارد، می‌توان از آن‌ها محافظت کرد.

موریانه موجودی کوچک و شبیه به مورچه، از گروه سوسری‌هاست. این موجودات در بقا بسیار موفق بوده به طوری که در بیش‌تر مناطق کره زمین زیست می‌کنند. زندگی آن‌ها به صورت گروهی است و ساختار اجتماعی نسبتاً پیچیده‌ای دارند. نکته بسیار عجیب درباره زندگی موریانه ها مکان زندگی‌شان است. آن‌ها برای حفاظت از خود در قبال دشمنان خطرناک‌شان معمولاً درون دژی مستحکم و تاریک گذران کرده و تا پایان عمر همان‌جا می‌مانند. طول بدن این جانداران به ندرت به بیش از یک سانتیمتر می‌رسد اما تپه های که در آن زندگی می‌کنند می‌تواند تا ۹ متر ارتفاع داشته باشد! بله ۹ متر! حتی اگر این صفحه به طور میانگین ۳ متر باشد باز با این حال مسافت آن ۵۰۰ برابر بلندتر از طول موریانه هاست. در نسبت به انسان این عدد معادل زندگی هر یک از ما در بزرگ‌ترین برج ساخته شده به دست انسان، یعنی برج خلیفه است! چگونه ساخته شدن این حجم از بنا آن هم توسط موجودی بدون شبکه عصبی پیچیده همواره باعث اعجاب بوده و پرسش‌های بسیاری را برانگیخته است. تپه موریانه‌ها تنها نکته عجیب این جانداران نیست. با این حال به دلیل زندگی مخفی موریانه ها بسیاری از وجود آن‌ها شناخت کاملی ندارند. در این مقاله قصد داریم به بررسی وجوهی از زندگی‌شان بپردازیم. همراه ما باشید.

تپه موریانه‌ها

گفتیم که موریانه ها در تپه‌ای به طول ۵۰۰ برابر بزرگ‌تر از خودشان زندگی می‌کنند. مهم‌ترین ابزار برای ساخت چنین بنایی آرواره‌های‌شان است و از مصالحی نظیر بزاق، سرگین و خاک استفاده می‌کنند. پروسه خانه سازی نیز لایه لایه است؛ یعنی لایه ساخته شده سفت می‌شود و سپس لایه دیگری بر روی آن می‌آید. استحکام این سازه به گونه‌ای است که بتواند سالیان سال، در مواردی حتی بیش از ۱۰۰ سال، دوام آورده و آن‌ها را از گزند دشمنان‌شان حفظ کنند. در سالیان گذشته زیست‌شناسان بسیاری نسبت به این سازه کنجکاو شده‌اند. آن‌ها از طریق قالب‌گیری درونی سعی داشتند تا جزئیات این طرح را بررسی کنند. در این شیوه ابتدا تمام موریانه‌های درون لانه بیرون رانده یا کشته شده و سپس گچ را به درون تپه می‌ریختند. پس از گذشت زمان با سفت شدن گچ خاک را شسته و شکل درونی لانه را به دست می‌آوردند. این آزمایش نشان داد که کلونی موریانه ها دارای راهروهای بسیار ریز است. این موضوع به گونه‌ای است که صرفه جویی انرژی را به حداکثر برساند. در کشور زیمباوه طی آزمایشی، ساختمانی را بر اساس لانه موریانه ساختند و به طرز عجیبی مصرف انرژی این ساختمان ۹۰ درصد کمتر از حالت عادی بود!

مورچه‌ها، دشمن شماره یک

اصلی‌ترین دشمن موریانه ها مورچه‌ها هستند. بین این دو گونه جانوری از دوران باستان نبرد بوده و گویی هرگز ختم به صلح نخواهد شد! البته در این مورد خباثت از مورچه‌هاست زیرا آن‌ها همواره در پی شکار و قتل موریانه‌هایند! اگر در جایی کلونی مورچه را دیدید به طور معمول می‌‌توانید استنباط کنید که در آن محدوده موریانه‌ای وجود ندارد و بالعکس اگر کلونی موریانه را دیدید می‌توانید استنباط کنید که مورچه‌ای در آن ناحیه پا نگذاشته.

موریانه ها و انسان

رابطه موریانه و انسان همواره دو سویه بوده است. یکی به نفع انسان و دیگری به ضررش‌. یکی آن که در بسیاری از جوامع به خصوص کشورهای آفریقایی موریانه بخش عمده‌ای از تغذیه انسان‌هاست. البته که این موضوع برای ذائقه ایرانی خوش‌آیند نیست اما نمی‌توان از تأثیر این حشره در بقاء برخی از اقوام چشم پوشی کرد.
از سوی دیگر موریانه همواره مزاحم انسان‌ها بوده است. جدا از خسارتی که گاهی به کشاورزی می‌رند موریانه خانه خراب کنی حرفه‌ای‌ست. آن‌ها در چوب نفوذ کرده و به شکل بی‌صدا و کاملا خاموش باعث نابودی آن می‌شوند. در مواردی که جنس خانه چوبی باشد دیده شده که به یک‌باره سقف ریخته و مجرم اصلی موریانه‌ است!

جمع‌بندی

موریانه ها حشراتی شبیه مورچه‌هایند و میان آن‌ها با مورچه‌ها به طور سنتی نبردی دائمی وجود دارد. آن‌ها زندگی شگفت انگیزی دارند. بررسی زندگی موریانه می‌تواند برای انسان بسیار سودمند باشد. به خصوص بررسی چگونگی حفظ انرژی در تپه موریانه‌ها باعث تحول و انقلابی در صنعت معماری انسان خواهد شد.

آیا شده تاکنون مسیرتان را گم کرده و از جای دیگری سر در بیاورید؟ آیا به خاطر نیافتن جای پارک ماشین‌تان عصبی شده‌اید؟ آیا تاکنون شده حیران در خیابان‌ها قدم زده کوچه‌ها را یکی پس از دیگری بپیمایید تا شاید پلاک مورد نظر خود را پیدا کنید؟ از همه اینها مهم‌تر آیا شده هنگام رانندگی ندانید که باید این پیچ را بپیچید یا نه!؟ جهت‌یابی یکی از لازمه‌های زندگی بر روی کره زمین است. جهت یابی البته تنها نیاز انسان نیست بلکه تمامی موجودات متحرک کره زمین نیاز به یافتن مقصد خود دارند. جانوران نظری ستاد رشت نیازمند سیستمی طبیعی یا در خصوص انسان به طور طبیعی برای یافتن جهت مناسب خودند. در این مقاله ایتدا درباره جهت‌یابی، سپس درباره سوسک‌های سرگین گردان و در انتها دریاره جهت‌یابی پیش‌رفته سوسک سرگین‌گردان صحبت خواهیم کرد.

جهت‌یابی چگونه است؟

جهت‌یابی کاری به نظر ساده است اما پیچیدگی‌های زیادی دارد. البته که مغز انسان به گونه‌ای فرگشت یافته که به سادگی بتونه پیش نیازهای جهت یابی را فراهم کند اما برای دیگر موجودات این امر می‌تواند کمی دشوار و حتی ناشدنی باشد. اصلی‌ترین پیش نیاز برای یافتن جهت پیدا کردن نقطه ثابت است که با توجه به آن جهت حرکت را تعیین کرد. انسان‌های باستان معمولاً از اجسام آسمانی برای این کار استفاده می‌کردند. صد البته که ما امروز می دانیم این اجسام با سرعت بسیاری در حال حرکتند اما فاصله بسیار زیاد آن‌ها به ما تو هم ثبات‌شان می‌دهد. خورشید، ماه، صور فلکی و… انتخاب اجداد ما برای مسیریابی بود. باری جهت یابی با خورشید بسیار ساده‌تر از جهت یابی با ستاره‌هاست. تا کنون گونه‌های معدودی کشف شده که قادر به این نوع جهت‌یابی‌اند مانند سسک سرسیاه، فک بندرگاه، مگس گیرسیاه و انسان. شاید این پیچیده‌ترین روش جهت یابی به نظر برسد اما سوسک سرگین گردان از روشی پیچیده‌تر استفاده می‌کند! روشی که برای اجداد ما دشوار و گاه ناممکن بود؛ استفاده از کهکشان راه شیری!

سوسک سرگین‌گردان

سوسن سرگین‌گردان را سوسک سرگین‌غلتان یا خبزدوک یا خبزدو و یا جُعَل نیز می‌نامند. رد نام این حیوان را نیز می‌توان در ادب فارسی زد. برای مثال دو بیت از خاقانی آورده می‌شود.

از نفس مشک هیچ حظ و خبر نیست
مغز جعل را که با زکام برآمد

نحلی جعل نه ای سوی بستان قدس شو
طیری نه عنکبوت مشو کدخدای خاک

آن‌ها حشراتی‌اند که تغذیه‌شان از سرگین جانواران به ویژه فیل‌ها است. این گونه تکه‌ای از پشکل را جدا کرده، گرد می‌کنند و به شکل توپ‌هایی کوچک می‌غلتانند تا به لانه‌شان ببرند! بیشتر گونه‌های این نوع سوسک در شب فعالیت می‌کنند. باری مهتاب عنصری دائمی نیست و برخی شب‌ها وجود ندارد. از این رو به‌گونه‌ای فرگشت یافته‌اند که از کهکشان راه‌شیری استفاده کنند.

جهت‌یابی پیش‌رفته سوسک سرگین‌گردان

در سال ۲۰۱۳ پژوهشگران سوئدی و آفریقایی در پژوهشی مشترک آزمایش جذابی را بر روی سوسک سرگین گردان در علفزارهای آفریقا انجام دادند. آنها ابتدا سوسک‌هایی را جمع کرده به دو گروه تقسیم کردند و بر سر یک گروه پوششی قرار دادند تا توانایی دید خود را از دست داده و کور شوند. سپس هر دو گروه کور و بینا را در طبیعت رها کردند. نتیجه به گونه‌ای بود که سوسک سرگین گردان بینا به سادگی مقصد خود را می‌یافت اما نمونه کور دور خود می‌چرخید و نمی‌توانست مقصد خود را بیابد.
آزمایش بعدی در یک آسمان‌نما صورت گرفت. آسمان‌نما فضایی‌ست که می‌توان سقف آن را کنترل و شبیه‌ساز آسمان طبیعی کرد. آن‌ها طیف‌های مختلفی را برای حرکت سرگین‌گردان‌ها آزمایش کردند. نتیجه منطبق بود با گمان‌ها. سوسک سرگین‌گردان از طریق طیف‌هاینوری راه‌شیری می‌تواند مسیر خانه خود را پیدا کند!

جمع‌بندی

شگفتی‌های بسیاری در طبیعت وجود دارد. جهان‌های ناشناخته‌ای که باید کشف شوند. رمز و راز در جهان حشرات بسیار بیشتر است. یکی از این رمزها جهت‌یابی‌ست. جهت‌یابی یعنی یافتن مسیر برای رسیدن به مقصدی مشخص و از پیش تعیین شده. در این مقاله راجع‌به رمز و رازهای جهت‌یابی پیش‌رفته سوسک سرگین‌گردان صحبت شد. این جانداران جالب از طریق کهکشان راه شیری مسیر خود را می‌یابند!

مورچه‌ها موجوداتی حیرت آورند. این موجود به شدت اجتماعی‌ست. محققان زیست فرگشتی حدس می‌زنند که مورچه‌ها چیزی حدود ۱۱۰ الی ۱۳۰ میلیون سال پیش فرگشت یافتند. امروزه گونه‌های بسیار بسیار زیادی از مورچه‌ها شناسایی شده‌ است؛ چیزی حدود ۱۲۰۰۰ گونه اما بسیاری از جانوران شناسان اذعان داشته‌اند که گونه‌های کشف نشده بسیار زیادی نیز هم‌چنان وجود دارند. از ویژگی‌های مشترک تمام گونه‌های این جانور می‌توان به ساختار بدنی گره مانند، شاخک‌هایی آرنج‌دار، کمر باریک و نظم حرکتی‌شان اشاره کرد. از نظر بقا و پراکندگی در کره زمین، مورچه‌ها بسیار موفق عمل کرده‌اند! تقریباً در تمامی قسمت‌های زمین به جز قطب شمال و قطب جنوب و برخی جزایر خاص، به‌طور گسترده‌ای وجود دارند. یکی از نکات جالب درباره مورچه‌ها روابط اجتماعی آن‌هاست. اجتماع مورچه‌ها می توانند از ده مورچه شکارچی تا میلیون‌ها میلیون مورچه باشد. این جانداران برای ارتباط با یکددیگر از ترشح ماده‌ای به نام فرومون استفاده می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به ارائه نکات جالب درباره مورچه‌ها بپردازیم. همراه ما باشید.

مورچه‌ها سوپرمن‌های زمین‌اند

نگاه به اندازه ریزش نکنید؛ این حشرات نسبت به جثه خود قدرت ماوراءالطبیعه دارند. این گونه می‌تواند وزنی حدود ۱۰ تا ۵۰ برابر وزن خود را بلند کند. اگر بخواهیم همین نسبت را درباره انسان ۸۰ کیلوگرمی بسنجیم این فرد باید قادر باشد وزنی حدود ۸۰۰ یا ۴۰۰۰ کیلوگرم را بلند کند! بعید می‌دانم سوپرمن هم توانایی تحمل چنین وزنی را داشته باشد! از نکات جالب درباره مورچه‌ها این است که گونه، نژاد و جثه‌شان در میزان وزنی که می‌توانند بلند کنند تأثیر مستقیمی دارد. علت این قدرت ابر‌قهرمانی را می‌توان در بزرگ‌تر بودن نسبت اندازه ماهیچه به جثه مورچه‌ها در مقایسه با سایر جانداران دانست.

مورچه‌ها شش ندارند!

از نکات جالب درباره مورچه‌ها این است که این جانداران ریز شش ندارند و به جای آن از روش دیگری برای تنفس استفاده می‌کنند. دلیل این که دستان مهربان فرگشت این اندام حیاتی را به این ریزموجودات نداده اندازه بسیار کوچک مورچه‌هاست زیرا کالبدشان فضایی را برای جای دادن سیستم تنفسی پیچیده در خود ندارند.
مورچه‌ها هوا و اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق مجموعه‌ای سوراخ در کناره‌های بدنشان به دست می‌آورند. این مجموعه به وسیله شبکه‌های گسترده‌ای از لوله‌ها اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن‌شان می‌رساند. جالب است بدانید که تحرک این جانداران کوچک باعث بهبود عملکرد این شبکه از لوله‌ها شده و به ورود اکسیژن و خروج کربن دی اکسید سرعت می‌بخشد.

مورچه‌ها گوش هم ندارند!

بدن مورچه ها برای داشتن گوش بسیار کوچک است. از این رو اندامی به نام گوش در این نوع از موجودات وجود ندارد. البته نباید فکر کرد که مورچه‌ها کرند! زیرا می‌توانند از تحلیل ارتعاشات توسط شاخک‌های خود موج صوتی را متوجه شوند. از نکات جالب درباره مورچه‌ها این است که آن‌ها از این اندام برای یافتن غذا و دریافت هشدار است.

برده‌داری مورچه‌ها

بسیار جالب است که بدانید برده داری در میان گونه‌هایی از مورچه‌‌ها رواج دارد. گاه خشونت برده داری مورچه‌ها از تاریخ سیاه برده‌داری انسان‌ها نیز سیاه‌تر است! معمولاً مورچه‌ها به کلونی همسایه حمله کرده و ساکنان آن را به اسارت می‌گیرند و این اسیر‌های بخت برگشته را ناچار به کار کردن برای خود می‌کنند.

مورچه‌های دومعده‌ای

یکی از نکات جالب درباره مورچه‌ها این است که این جانداران دو معده دارند. یکی از این معده‌ها برای خورد و خوراک خودشان است و دومی برای اشتراک گذاری غذا با سایر مورچه‌های کلونی! این موضوع به خوبی نشان‌گر روابط اجتماعی بسیار پیچیده این نوع جان‌داران است.

جمع‌بندی

در این مقاله راجع به جاندارانی سیاه و ریز صحبت کرده و به ارائه نکات جالب درباره مورچه‌ها پرداختیم. شناخت سایر موجودات کره زمین می‌تواند برای ما فواید بسیار زیادی داشته باشد. از مورچه‌ها می‌توان درس نوع‌دوستی و سخت‌کوشی گرفت! امیدوارم که این مقاله برای‌تان مفید بوده باشد.

یکی از مهم‌ترین حشرات برای بقاء انسان‌ها زنبورهایند. این جانداران بال‌دار ارتباط بسیار نزدیکی با مورچه‌ها و همچنین وَسپ‌ها دارند. از دلایل اهمیت این جانداران برای انسان یکی گرده افشانی و دیگری تولید عسل و موم است. البته لازم به ذکر است که تمامی گونه‌ها قادر به تولید این محصول نیستند. تا کنون بیش از ۱۶ هزار گونه زنبور شناسایی شده‌ است. نکته جالب درباره زنبور‌ها این است که آن‌ها نیز مانند مورچه‌ها زندگی اجتماعی بسیار پیچیده‌ای دارند. بیشتر گونه‌های زنبور از جمله زنبور گرده، زنبور بدون نیش و زنبور عسل در کلنی‌ زندگی می کنند. تغذیه این جانداران از شهد و گرده است؛ مصرف شهد عامل حفظ انرژی زنبور هاست؛ گرده نیز برای به دست آوردن مواد مغذی مانند پروتئین مصرف می‌شود. بدن این جاندارانِ عموماً زرد، از سه قسمت شکم، سر و سینه تشکیل شده و در کل سه جفت پا و دو جفت بال دارند. گفتیم که رنگ بیشتر گونه‌های زنبور زرد است اما در برخی گونه‌ها بدن‌های سیاه، نارنجی یا سیاه‌-نارنجی نیز دیده می‌شود. یکی از معروف‌ترین گونه زنبور ها برای انسان زنبور عسل است. به کلونی‌ای که زنبورهای عسل در آن زندگی می‌کنند کندو گفته می شود. در این مقاله قصد داریم به شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورهای عسل بپردازیم. با ما همراه باشید.

طبقات اجتماعی زنبورهای عسل

یکی از شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورها طبقات اجتماعی میان افراد در کندوهاست. به طور کلی می‌توان زنبورها را در سه دسته قرار داد. دسته اول که تنها شامل ملکه می‌شود اصلی‌ترین و مهم‌ترین گروه از اجتماع کندو را تشکیل می‌دهد. می‌توان گفت که تقریباً تمام زنبورهای کارگر فرزند ملکه‌اند. از دیگر دسته زنبور‌ها می‌توان به زنبورهای کارگر اشاره کرد. این زنبورها نیز مانند ملکه ماده‌اند و وظیفه جمع آوری گرده و محافظت از کندو را انجام می‌دهند. دسته سوم یعنی پایین‌ترین طبقه در اجتماع زنبورها را نرها تشکیل می‌دهند. تنها وظیفه افراد این دسته بارور کردن ملکه است و معمولاً عمر کم‌تری هم دارند.

ملکه! سالارِ کندوها!

ملکه رهبر زنبورهاست! جنسیت ملکه ماده است و عمده زنبورهای کلونی فرزندان اویند. اصلی‌ترین وظیفه رهبر زنبورها فرزندآوری‌ست. آن‌ها با معدود گونه‌های نر کندو جفت‌گیری کرده و تخم می‌گذارند. تخم‌های ملکه با دقتی زیاد نگهداری می‌شود. حضور ملکه در کندو به قدری مهم است که اگر بمیرد و جایگزینی یافت نشود، تمام فعالیتهای کندو پس از دو ساعت متوقف شده و پس از حدود مدتی کندو نابود می شود. باری این اتفاق بسیار نادر است. زنبورها گونه‌ای فرگشت یافته‌اند که پس از دو روز از مرگ ملکه شروع به تولید شفیره برای ملکه جدیدی کنند تا پس از دو هفته ملکه‌های جدید بیرون آمده باهم مبارزه می‌کنند تا قوی‌ترین‌شان رهبر جدید شود. ملکه‌ها به طور متوسط از اواخر فروردین تا اوایل تیر روزانه به طور متوسط چیزی حدود هزار و پانصد الی چهار هزار تخم می‌گذارند. ملکه‌ها نسبت به سایر زنبوران بزرگ‌ترند و عمر نسبتا طولانی‌تری دارند. به طور معمول هر ملکه چیزی حدود ۵ سال عمر می‌کند.

زنبور نر

وجود زنبورهای نر از شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورهاست. این گروه زنبورها توانایی نیش زدن یا جمع آوری گرده و شهد را ندارند. تنها و تنها وظیفه آن‌ها جفت گیری با ملکه است. نکته جالب درباره این گونه زنبورها مصرف بسیار عسل‌شان است. آن‌ها در طول زندگی‌شان تنها جفت‌گیری می‌کنند و عسل می‌خورند! البته زندگی این جانوران به همین جذابیتی که گفته شد نیست! آن‌ها پس از جفت گیری می‌میرند. عمر متوسط این جانداران چیزی حدود ۲۴ روز است‌. به طور معمول تعداد زنبورهای نر نسبت به زنبورهای کارگر بسیار کمتر است.

زنبور کارگر

زنبورهای کارگر ماده‌اند. جمعیت این نوع زنبورها نسبت به سایر زنبورهای کندو بسیار بیشتر است. این‌گونه زنبورها به خارج از کندو رفته و گرده و شهد را جمع‌آوری می‌کنند. تهیه عسل از شیره و تغذیه نوزادان نیز از وظایف این زنبورهاست. پس از تولید عسل همین زنبورها اندوخته‌ها را انبار می‌کنند و کندو را مرمت. بخشی از این زنبوران اطراف کندو از کندو حراست می‌کنند. گروهی دیگری نیز از زنبورهای کارگر وظیفه نظافت و خارج کردن فضولات زنبورهای نر را از کندو دارند.

جمع‌بندی

در این مقاله درباره شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورها عسل صحبت شد. این جاندارای ریز به گونه‌ای فرگشت یافته‌اند که به شیوه‌ای بسیار پیچیده‌ با یک‌دیگر تعامل داشته باشند. زندگی اجتماعی این جانداران می‌تواند درس‌هایی بسیار مهم به انسان دهد.

مورچه‌ها حشرات بسیار ریزی‌اند که در اکثر نقاط کره‌زمین پراکنده شده‌اند. در قطب‌ها به دلیل سرمای شدید و دلایل دیگر جغرافبایی مورچه‌ها زندگی نمی‌کنند. با توجه به شرایط آب‌و‌هوایی و محیط استقرار این ریزموجودات، گونه‌های آن در نقاط مختلف، متفاوت است. به گونه‌ای که ۱۲هزار گونه مورچه وجود دارد و این رقم رو به افزایش است. این حشرات در نواحی مختلفی ساکن می‌شوند و زندگی آن‌ها به صورت گروهی و دسته‌جمعی است. توانایی مورچه‌ها در تقسیم کار بسیار بالا‌ است. خانه‌ انسان‌ها، تپه‌ها و کلوخ‌ها مکان‌هایی هستند که مورچه‌ ها در آن زندگی می‌کنند.

کلونی چیست؟

به زندگی اشتراکی مورچه‌ ها کلونی می‌گویند. این گروه عظیم از مورچه‌ها که در یک منطقه زندگی ‌می‌کنند دارای تعداد زیادی مورچه نر و معمولا یک مورچه ماده‌اند. به این مورچه ماده ملکه می‌گویند. در یک گروه هر مورچه‌ وظیفه‌ای برای انجام دادن دارد. ملکه مورچه نیز از این قاعده مستثنی نیست. کاری که ملکه می‌کند، باروری‌ست. مورچه ماده‌ای که توانایی تولید‌مثل داشته باشد در عنوان ملکه قرار می‌گیرد.

انواع مورچه‌ها

در لانه مورچه‌ها انواع مختلفی از این حشره وجود دارد. این تفاوت از لحاظ کاربرد هر مورچه برای لانه است. مورچه‌ هایی که جثه‌ بزرگ‌تری دارند مورچه‌های سرباز یا کارگرند که بیشترین وظایف لانه بر عهده آن‌ها است. برخی از مورچه‌ ها هم که ریز جثه‌ اند، کارگر ساده به حساب می‌آیند که از جمله وظایف آن‌ها تامین دانه و ریز خرده‌ها برای ‌بچه مورچه‌ ها و ملکه است. مورچه‌ های نر در گروه مسئول باردار کردن ملکه مورچه هستند. این مورچه‌ ها عمر بسیار کوتاه چند روزه دارند. علاوه‌بر ملکه، مورچه‌ های ماده دیگری نیز در لانه وجود دارند که توانایی بارور شدن ندارند. در راس همه مورچه‌ ها ملکه قرار می‌گیرد که بیشتر‌از همه مورچه‌ ها عمر می‌کند. عمر ملکه حدود ۱ سال است.

اجزای تشکیل‌دهنده بدن مورچه‌ها

همانطور که پیش‌تر گفته‌شد، مورچه‌ ها جزو دسته حشرات قرار می‌گیرند. این حشرات دارای بدن سه قسمتی‌اند. مورچه‌ها سه جفت پا و دو شاخک بالای سر خود دارند. جثه آن‌ها معمولا بسیار ریز و ظریف است. روی صورت آن‌ها بینی وجود ندارد. یکی از نکات شگفت انگیز راجع به این حشرات کوچک این است که آن‌ها برای بویایی از شاخک‌های خود استفاده می‌کنند. اما این نکته در همین‌جا به پایان نمی‌رسد. راه برقراری ارتباط مورچه‌ها با یکدیگر از راه شاخک‌های حیرت‌انگیزشان است. 

شگفتی درباره مورچه‌ها

جالب است بدانید که مورچه‌ها توانایی حمل موادی که چندبرابر بیش‌تر از وزن خودشان است را دارند. آن‌ها به نسبت سایر حشرات هوش بالایی دارند، به گونه‌ای که می‌دانند هر دانه یا ماده‌ خوراکی که جمع‌آوری کرده‌اند را به چه صورت ذخیره‌سازی کنند تا هم سالم بماند و هم مانع رشد دانه‌ها در لانه شود. زیرا اگر دانه‌ای جوانه بزند و رشد کند، لانه را به طور کلی خراب خواهد‌ کرد. مورچه‌ ها دارای صدای با فرکانس بسیار بالاتری از انسان‌هایند. اما به دلیل محدودیت‌های شنوایی انسان که فرکانس‌هایی با طول موج‌های معینی را می‌تواند بشنود‌، قادر به شنیدن صدای مورچه‌ها نیستیم‌.
مورچه‌ها همچنین نقش بسیار مهمی در محیط‌زیست دارند. آن‌ها در هنگام ایجاد لانه‌هایشان که زمین را می‌کنند و حفر می‌کنند باعث ورود اکسیژن به درون زمین و خاک می‌شوند. با وجود کوچک بودن مورچه‌ها به این دلیل که تعدادشان در کره‌زمین بسیار زیاد است، این عمل تاثیر مهمی روی محیط‌‌زیست گذاشته است.

نتیجه‌گیری

همه‌ی موجوداتی که روی کره‌زمین زندگی می‌کنند، سهم به سزایی در این محیط دارند. ممکن است انسان‌ها خود را موجود برتری در کره‌زمین به حساب بیاورند، اما باید به یاد داشت که انسان‌ها برای بقا و زندگی به موجودات دیگر نیاز دارند. اطلاعات کم درباره جانوران و حشرات نباید این گمان را به افراد بدهد که موجودات ریز، ناچیزند و آن‌ها را بی‌ارزش بشمارند؛ چه‌بسا همین موجودات کوچک تاثیر زیادی روی محیط زندگی می‌گذارند. در این مقاله درباره زندگی شگف‌انگیز مورچه‌ها صحبت شد.