بررسی رفتار دسته‌جمعی افراد می‌تواند بسیار پیچیده باشد. ابتدا باید مشخص کرد که جامعه چیست و چگونه می‌توان اجتماعی را به وجود آورد. جامعه شامل افراد نسبتاً زیادی‌ست که برای کنار یکدیگر بودن قواعد و قوانین خاص و مشخصی را پذیرفته‌اند. محیط طبیعی می‌تواند بسیار خطرناک باشد به ویژه هنگام تنهایی! اما اجتماع و تشکیل جامعه به افراد امکان قدرتمند‌تر شدن می‌دهد. فرگشت حیوانات به گونه‌ای بوده است که گونه‌های در معرض خطر و ضعیف مانند انسان‌ها، بوفالوها، فیل‌ها، شامپانزه‌ها، مورچه‌ها، زنبورها و غیره کنار یک‌دیگر جمع شده و با هم به حفاظت از هم بپردازند. در جامعه افراد معمولاً نیازهای نسبتاً یکسانی دارند این موضوع سبب می‌شود تا از گروه خود جدا نشده و زندگی جمعی را ترجیح دهند. حال بسیار آرمانی ست اگر تصور کنیم که همواره اهداف و نیازهای افراد جامعه یکسان است. در موارد بی‌شماری دیده شده است که هر یک از این افراد نظری متفاوت و مختص به خود را دارند. حال جامعه باید چه کند؟ راه برون‌رفت از این تکثر آراء چیست؟ جوامع به به طور کلی دو راه را در پیش می‌گیرند؛ استبداد و دموکراسی. این دو نظام سیاسی فقط مختص به انسان‌ها نیست بلکه در سایر حیوانات نیز دیده می‌شود. از حیوانات استبدادی می‌توان به فیل‌ها، بابون‌ها، شیرها و غیره، و از حیوانات دموکرات می‌توان به بوفالوها، گوزن سرخ، زنبور و غیره اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم درباره دموکراسی در حیوانات صحبت کنیم.

چرا دموکراسی؟‌

نظام استبدادی ویژگی‌های مثبتی با خود دارد. در این نوع نظام‌ها معمولاً رهبر حیوانی باتجریه‌تر از سایر افرادست که تصمیمات سایر افراد گروه را بر عهده می‌گیرند. دیگر آن که سرعت عمل در این نظام‌ها بیش از سایر نظام‌هاست؛ باری فرگشت به‌گونه‌ای بوده که بسیاری از جوامع دموکرات شوند. چرا؟ پژوهشگران نظریه‌های متفاوتی را برای این موضوع مطرح کرده‌اند؛ یکی آن که معمولاً در نظام‌های استبدادی در حیوانات، آن که پر زورتر است صاحب قدرت می‌شود نه آن که با تجربه‌تر است و دوم این که درصد خطا در نظام‌های دموکراتیک بسیار کم‌تر از نظام‌های استبدادی است. حیواناتی که جامعه دموکرات دارند نیاز نیست تا جور اشتباه حیوان قدرتمندتر را بکشند.
فرانسیس گالتون، پسر عمه داروین در سال ۱۹۰۶ در نمایش‌گاه دام‌داران آزمایش جالی انجام داد. او ابتدا گاوی را مشخص کرد و از بازدیدکنندگان که شامل ۸۰۰ انسان بود خواست تا وزن گاو را حدس بزنند. نتیجه آن بود که هیچ یک از افراد نتوانسته بودند نزدیک عدد واقعی یعنی ۵۴۳ کیلوگرم و چهارصد گرم شوند اما در این آزمایش نکته بسیار جالبی بود. میانگین رقمی که ۸۰۰ نفر گفته بودند به طرز عجیبی تقریباً برابر با رقم واقعی بود! یعنی ۵۴۲ کیلوکرم و ۹۵ گرم که این یعنی ۴۵۰ گرم اختلاف. این آزمایش به دنیای علم نشان داد که چگونه خرد جمعی می‌تواند مسیر درست را انتخاب کرده و به آن سمت گام بردارد. نکته مهم این آزمایش آن بود که ثابت کند چرا طبیعت دموکراسی را برای بسیاری از گونه‌ها برگزیده است.

رأی‌گیری حیوانات چگونه است؟

بسیار جالب است اگر بدانیم که رأی گیری در حیوانات با استفاده از نوعی رقص یا ایجاد صدایی منحصر به فرد صورت می‌گیرد. برای مثال زمانی که بوفالوها می‌خواهند مقصد خود را تعیین کنند هر یک از اعضا بلند شده بدنش را رو به مقصد مورد نظر می‌گیرد سپس سرش را به نشانه تأکید بالا آورده و می‌نشیند؛ باری هریک از این کار را کرده و در نهایت گله به سمتی می‌رود که میانگین برای تمام افراد است! پژوهش‌های انجام شده بر روی بوفالوها نشان می دهد که حتی محاسبه زاویه میانگین نیز با دقت اعجاب آوری انجام می‌شود. در زنبور‌ها نیز به همین شیوه زمانی که می‌خواهند کلونی جدیدی بسازند هر یک از اعضا با رقصی خاص جهت و مکان مورد نظر خود را اعلام می‌کند. در گوزن‌های سرخ و برخی دیگر از گونه‌ها نیز رأی‌گیری صورت می‌گیرد اما برخلاف بوفالوها نه میانگین بلکه مقصدی برگزیده می‌شود که بیشترین رأی را آورده باشد.

جمع‌بندی

بررسی روابط اجتماعی حیوانات مبحثی بسیار جذاب و سودمند است. آن‌ها نیز همچون انسان‌عا ساختاری اجتماعی دارند و برای پیش‌برد اهداف خود نظامی را برمی‌گزینند. در این مقاله سعی شد درباره دموکراسی در حیوانات صحبت شده و بیان شود که چرا فرگشت دموکراسی را برای این گونه از حیوانات انتخاب کرده است. امیدوارم که این مقاله برای‌تان مفید بوده باشد.