یکی از مهم‌ترین حشرات برای بقاء انسان‌ها زنبورهایند. این جانداران بال‌دار ارتباط بسیار نزدیکی با مورچه‌ها و همچنین وَسپ‌ها دارند. از دلایل اهمیت این جانداران برای انسان یکی گرده افشانی و دیگری تولید عسل و موم است. البته لازم به ذکر است که تمامی گونه‌ها قادر به تولید این محصول نیستند. تا کنون بیش از ۱۶ هزار گونه زنبور شناسایی شده است. نکته جالب درباره زنبورها این است که آن‌ها نیز مانند مورچه‌ها زندگی اجتماعی بسیار پیچیده‌ای دارند. بیشتر گونه‌های زنبور از جمله زنبور گرده، زنبور بدون نیش و زنبور عسل در کلنی زندگی می کنند. تغذیه این جانداران از شهد و گرده است؛ مصرف شهد عامل حفظ انرژی زنبور هاست؛ گرده نیز برای به دست آوردن مواد مغذی مانند پروتئین مصرف می‌شود. بدن این جاندارانِ عموماً زرد، از سه قسمت شکم، سر و سینه تشکیل شده و در کل سه جفت پا و دو جفت بال دارند. گفتیم که رنگ بیشتر گونه‌های زنبور زرد است اما در برخی گونه‌ها بدن‌های سیاه، نارنجی یا سیاه-نارنجی نیز دیده می‌شود. یکی از معروف‌ترین گونه زنبور ها برای انسان زنبور عسل است. به کلونی‌ای که زنبورهای عسل در آن زندگی می‌کنند کندو گفته می شود. در این مقاله قصد داریم به شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورهای عسل بپردازیم. با ما همراه باشید.
طبقات اجتماعی زنبورهای عسل
یکی از شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورها طبقات اجتماعی میان افراد در کندوهاست. به طور کلی می‌توان زنبورها را در سه دسته قرار داد. دسته اول که تنها شامل ملکه می‌شود اصلی‌ترین و مهم‌ترین گروه از اجتماع کندو را تشکیل می‌دهد. می‌توان گفت که تقریباً تمام زنبورهای کارگر فرزند ملکه‌اند. از دیگر دسته زنبورها می‌توان به زنبورهای کارگر اشاره کرد. این زنبورها نیز مانند ملکه ماده‌اند و وظیفه جمع آوری گرده و محافظت از کندو را انجام می‌دهند. دسته سوم یعنی پایین‌ترین طبقه در اجتماع زنبورها را نرها تشکیل می‌دهند. تنها وظیفه افراد این دسته بارور کردن ملکه است و معمولاً عمر کم‌تری هم دارند.
ملکه! سالارِ کندوها!
ملکه رهبر زنبورهاست! جنسیت ملکه ماده است و عمده زنبورهای کلونی فرزندان اویند. اصلی‌ترین وظیفه رهبر زنبورها فرزندآوری‌ست. آن‌ها با معدود گونه‌های نر کندو جفت‌گیری کرده و تخم می‌گذارند. تخم‌های ملکه با دقتی زیاد نگهداری می‌شود. حضور ملکه در کندو به قدری مهم است که اگر بمیرد و جایگزینی یافت نشود، تمام فعالیتهای کندو پس از دو ساعت متوقف شده و پس از حدود مدتی کندو نابود می شود. باری این اتفاق بسیار نادر است. زنبورها گونه‌ای فرگشت یافته‌اند که پس از دو روز از مرگ ملکه شروع به تولید شفیره برای ملکه جدیدی کنند تا پس از دو هفته ملکه‌های جدید بیرون آمده باهم مبارزه می‌کنند تا قوی‌ترین‌شان رهبر جدید شود. ملکه‌ها به طور متوسط از اواخر فروردین تا اوایل تیر روزانه به طور متوسط چیزی حدود هزار و پانصد الی چهار هزار تخم می‌گذارند. ملکه‌ها نسبت به سایر زنبوران بزرگ‌ترند و عمر نسبتا طولانی‌تری دارند. به طور معمول هر ملکه چیزی حدود ۵ سال عمر می‌کند.
زنبور نر
وجود زنبورهای نر از شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورهاست. این گروه زنبورها توانایی نیش زدن یا جمع آوری گرده و شهد را ندارند. تنها و تنها وظیفه آن‌ها جفت گیری با ملکه است. نکته جالب درباره این گونه زنبورها مصرف بسیار عسل‌شان است. آن‌ها در طول زندگی‌شان تنها جفت‌گیری می‌کنند و عسل می‌خورند! البته زندگی این جانوران به همین جذابیتی که گفته شد نیست! آن‌ها پس از جفت گیری می‌میرند. عمر متوسط این جانداران چیزی حدود ۲۴ روز است. به طور معمول تعداد زنبورهای نر نسبت به زنبورهای کارگر بسیار کمتر است.
زنبور کارگر
زنبورهای کارگر ماده‌اند. جمعیت این نوع زنبورها نسبت به سایر زنبورهای کندو بسیار بیشتر است. این‌گونه زنبورها به خارج از کندو رفته و گرده و شهد را جمع‌آوری می‌کنند. تهیه عسل از شیره و تغذیه نوزادان نیز از وظایف این زنبورهاست. پس از تولید عسل همین زنبورها اندوخته‌ها را انبار می‌کنند و کندو را مرمت. بخشی از این زنبوران اطراف کندو از کندو حراست می‌کنند. گروهی دیگری نیز از زنبورهای کارگر وظیفه نظافت و خارج کردن فضولات زنبورهای نر را از کندو دارند.
جمع‌بندی
در این مقاله درباره شگفتی‌های زندگی اجتماعی زنبورها عسل صحبت شد. این جاندارای ریز به گونه‌ای فرگشت یافته‌اند که به شیوه‌ای بسیار پیچیده با یک‌دیگر تعامل داشته باشند. زندگی اجتماعی این جانداران می‌تواند درس‌هایی بسیار مهم به انسان دهد.